استرس واکنشی جسمی، روانی و احساسی است که در پاسخ به تغییرات یا عوامل بیرونی در بدن ایجاد می‌شود. با اینکه فرار از استرس در دنیای امروز تقریباً غیرممکن است، نحوه مدیریت آن نقش کلیدی در حفظ سلامت دارد.
سریع پیدا کنید
استرس مزمن، چه جسمی و چه روانی، می‌تواند خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها را افزایش دهد. افرادی که به‌طور مداوم تحت استرس هستند، ممکن است رفتارهایی ناسالم از خود نشان دهند؛ مانند کم‌توجهی به خود، مصرف مواد مخدر یا الکل، و سبک زندگی کم‌تحرک.
با این حال، همه استرس‌ها بد نیستند. برای مثال، در مواقع آسیب یا بیماری، بدن با تولید پاسخ ایمنی، به روند بهبود کمک می‌کند.
در ادامه بررسی می‌کنیم که استرس چگونه بر بدن، سیستم ایمنی، غدد لنفاوی و درمان‌های مربوط به اضطراب و تنش تأثیر می‌گذارد.
بیشتر بخوانید: علت تورم غدد لنفاوی پس سری و راه های درمان آن چیست؟
تأثیر استرس بر بدن
درک و واکنش به استرس در افراد مختلف، متفاوت است. عوامل مؤثری مثل نوع محرک استرس‌زا، مدت زمان مواجهه، توانایی پیش‌بینی و کنترل آن، و مهارت‌های مقابله‌ای فردی، در شدت واکنش بدن نقش دارند.
وقتی فردی با عامل استرس‌زا مواجه می‌شود، زنجیره‌ای از واکنش‌ها میان مغز و بدن فعال می‌شود. در این فرآیند، آدرنالین، سایر هورمون‌ها و نوروپپتیدها ترشح می‌شوند که باعث افزایش ضربان قلب، تنفس سریع‌تر و هوشیاری بیشتر می‌شوند.
معمولاً با حذف یا کاهش عامل استرس‌زا، علائم نیز کاهش می‌یابد. اما اگر این محرک ادامه‌دار باشد، بدن دچار «استرس مزمن» می‌شود و دیگر نمی‌تواند پاسخ کافی و مؤثری بدهد. این وضعیت ممکن است به سیستم ایمنی آسیب بزند و به بافت‌ها و اندام‌های مختلف صدمه وارد کند.
بیشتر بخوانید: علت تورم غدد لنفاوی کشاله ران و راه های درمان آن چیست؟
از دیگر علائم شایع استرس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نگرانی بیش‌ازحد
- بی‌قراری و تنش
- سردرد یا دردهای بدنی
- فشار خون بالا
- بی‌خوابی یا اختلال در خواب
بیشتر بخوانید: خواب بهتر استرس کمتر برای بهبود کم کاری تیروئید
استرس و سیستم ایمنی
استرس مزمن می‌تواند با افزایش سطح سیتوکین‌ها (پیام‌رسان‌های بین سلولی) و مارکرهای التهابی در خون، عملکرد سیستم ایمنی را مختل کند. همچنین، هورمون‌های استرس می‌توانند عملکرد سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) و سیستم نوروآندوکرین را مختل کنند که در نهایت، توان ایمنی بدن را کاهش می‌دهد.
مطالعات نشان داده‌اند که بسیاری از بیماری‌ها با استرس و التهاب مزمن در ارتباط‌اند، از جمله:
- بیماری‌های قلبی-عروقی
- دیابت
- سرطان
- بیماری‌های خودایمنی
- اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب
بیشتر بخوانید: بیماری‌های خودایمنی تیروئید و چالش‌های مدیریت استرس
علت‌های تورم غدد لنفاوی
غدد لنفاوی نقش مهمی در دفاع بدن در برابر عوامل بیماری‌زا دارند. این غدد که در نواحی گردن، زیربغل و کشاله ران بیشتر متمرکزند، حاوی سلول‌های ایمنی به نام لنفوسیت هستند. زمانی که باکتری یا ویروسی وارد بدن می‌شود، این سلول‌ها فعال می‌شوند و غدد لنفاوی متورم می‌گردند.
بیشتر بخوانید: آیا لنف نود خطرناک است؟ همه چیز درباره غدد لنفاوی
علل شایع تورم غدد لنفاوی عبارتند از:
- عفونت‌ها (مانند سرماخوردگی، آنفلوآنزا، عفونت دستگاه تنفسی، دندان، گوش یا لوزه‌ها)
- بیماری‌های ایمنی یا خودایمنی
- سرطان
- برخی داروها
بیشتر بخوانید: علت تورم غدد لنفاوی زیر بغل و راه های درمان آن چیست؟
استرس و تورم غدد لنفاوی
در حالت کلی، استرس‌های روانی مانند نگرانی‌های مالی، شغلی یا خانوادگی به‌تنهایی باعث تورم غدد لنفاوی نمی‌شوند. اما اگر استرس به شکل فیزیکی بروز کند—مثلاً به‌دنبال بیماری، آسیب یا عفونت—ممکن است باعث فعال شدن سیستم ایمنی و در نتیجه تورم این غدد شود.
اگر تورم غدد لنفاوی برای مدت طولانی ادامه داشته باشد، باید حتماً به پزشک مراجعه کنید. موارد زیر از جمله نشانه‌هایی هستند که نیاز به بررسی جدی دارند:
- بزرگ‌تر شدن مداوم غدد بدون کاهش حجم طی چند هفته
- حساسیت، قرمزی یا دردناک بودن آن‌ها
- سفت و غیرمتحرک بودن غده
- کاهش وزن غیرقابل توضیح، تب یا تعریق شبانه
- اندازه بیش از ۱ سانتی‌متر به‌مدت طولانی (در کودکان تا ۲ سانتی‌متر می‌تواند طبیعی باشد)
بیشتر بخوانید: التهاب غدد لنفاوی (لنفادنیت) چیست؟
درمان استرس و اضطراب
درست است که نمی‌توان استرس را به‌طور کامل از بین برد، اما کنترل آن کاملاً ممکن و ضروری است. اختلالات اضطرابی می‌توانند توانایی ما در مقابله با استرس را کاهش دهند. با اینکه این اختلالات به‌خوبی قابل درمان هستند، متأسفانه تنها حدود ۳۷٪ از مبتلایان به دنبال درمان می‌روند.
اگر احساس می‌کنید که دچار اضطراب یا استرس هستید، مهم است که از دیگران کمک بگیرید. نوع درمان به شدت علائم شما بستگی دارد. اگر اضطراب شما خفیف باشد، اقدامات رفتاری ساده مانند:
- یوگا
- تمرینات تنفس عمیق
- مدیتیشن (مراقبه)
- تغییرات تغذیه‌ای سالم
ممکن است برای بهبود حال شما کافی باشند.
بیشتر بخوانید: تغذیه افرادی با گره تیروئیدی خوش‌خیم یا کیستیک چگونه باید باشد؟
اما در مواردی که اضطراب متوسط تا شدید است، درمان ممکن است نیاز به مداخلات گسترده‌تری داشته باشد؛ مانند:
- استفاده از داروهای ضد اضطراب یا ضد افسردگی
- مشاوره روان‌درمانی یا جلسات روان‌شناسی
- شرکت در گروه‌های حمایتی و همیاری
اضطراب شدید
اگر شما یا یکی از عزیزانتان با اضطراب شدید دست و پنجه نرم می‌کنید، ضروری است که با یک متخصص سلامت روان مشورت کنید یا از مراکز درمانی مرتبط راهنمایی بگیرید.
بیشتر بخوانید: آنچه باید در مورد غدد لنفاوی متورم (لنفادنوپاتی) بدانید!
جمع‌بندی نهایی
استرس روانی یا اضطراب به‌تنهایی به‌ندرت باعث تورم غدد لنفاوی می‌شود. با این حال، غدد لنفاوی متورم می‌توانند نشانه‌ای از پاسخ سیستم ایمنی بدن به عفونت یا بیماری باشند. اگر تورم این غدد طولانی‌مدت شود یا شکل یا اندازه آن‌ها غیرمعمول باشد، لازم است حتماً توسط پزشک بررسی شود.
علاوه بر این، اگر دچار استرس یا اضطراب مزمن هستید، حتماً با پزشک یا روان‌درمانگر مشورت کنید. استرس‌های مزمن در بلندمدت می‌توانند زمینه‌ساز مشکلات جسمی و روانی متعدد شوند و کیفیت زندگی شما را به‌شدت کاهش دهند.
بیشتر بخوانید: کم‌کاری تیروئید و اضطراب: چه ارتباطی با هم دارند؟
پیام تیراد به شما
زندگی پرشتاب امروزی، همواره با استرس همراه است. مقدار کمی از استرس برای پیشرفت، تمرکز و رشد شخصی مفید است، اما استرس مزمن نه‌تنها آرامش ذهن، بلکه سلامت جسم را نیز تهدید می‌کند.
ما نمی‌توانیم استرس را از بین ببریم، اما می‌توانیم واکنش خود را نسبت به آن کنترل کنیم. اگر احساس می‌کنید که دچار استرس طولانی‌مدت شده‌اید یا غدد لنفاوی شما برای مدتی طولانی متورم باقی مانده‌اند، همین امروز با پزشک متخصص مشورت کنید.
بیشتر بخوانید: استرس و تیروئید چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟
پرسش‌های پرتکرار
۱. آیا غدد لنفاوی ممکن است بی‌دلیل متورم شوند؟
خیر. تورم غدد لنفاوی معمولاً واکنشی به عوامل خارجی مثل ویروس‌ها، باکتری‌ها، بیماری‌های خودایمنی، برخی داروها یا سرطان‌هاست. در برخی موارد، ممکن است تنها علامت عفونت خفیف، افزایش اندازه غدد لنفاوی باشد.
۲. تورم غدد لنفاوی چقدر طول می‌کشد؟
مدت زمان تورم بسته به علت آن متفاوت است. اگر به‌دلیل بیماری تنفسی باشد، معمولاً طی چند هفته از بین می‌رود. اگر تورم ادامه پیدا کرد یا بزرگ‌تر شد، حتماً با پزشک مشورت کنید.
۳. چه زمانی باید بابت تورم غدد لنفاوی نگران باشم؟
اگر غدد لنفاوی شما بدون درد، اما در حال رشد هستند یا حالت سفت، نامنظم، قرمز یا ثابت دارند، یا علائمی مانند تب، تعریق شبانه یا کاهش وزن بی‌دلیل دارید، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
۴. آیا استرس می‌تواند سیستم ایمنی را ضعیف کند؟
بله. استرس مزمن می‌تواند با افزایش التهاب، عملکرد سیستم ایمنی را مختل کند و بدن را در برابر بیماری‌ها آسیب‌پذیرتر کند.
۵. آیا اضطراب باعث بیماری‌های جسمی می‌شود؟
بله. اضطراب مداوم می‌تواند باعث بیماری‌هایی مانند فشار خون بالا، بیماری قلبی، اختلالات گوارشی و حتی اختلالات خودایمنی شود.
بیشتر بخوانید: استرس و تیروئید، علائم تیروئید عصبی و ارتباط بین اضطراب و تیروئید که باید بدانید!
بیشتر بخوانید: متاستاز سرطان تیروئید به غدد لنفاوی و درمان متاستاز
دکتر حجت ابراهیمی نیک
فلوشیپ فوق تخصصی رادیولوژی مداخله ای، متخصص رادیولوژی
عضو هیئت مدیره موسسه سونوگرافی تیراد
طی دوره های آموزشی در کشورهای چین، کره جنوبی، آلمان و ایتالیا در زمینه درمان بیماری‌های تیروئید با کمک روشهای کمتر تهاجمی
اولین پزشک ایرانی که موفق به درمان توه های تیروئیدی به روش آر اف در ایران شدند.
