بیماری های خود ایمنی: انواع، علامت و نشانه ها، علت بیماری و موارد دیگر

بیماری خودایمنی چیست؟

بیماری خودایمنی وضعیتی است که در آن سیستم ایمنی بدن به بدن شما حمله می کند.

سیستم ایمنی معمولا در برابر باکتری ها و ویروس ها محافظت می کند. وقتی این مهاجمان خارجی را احساس می کند، ارتشی از سلول های جنگنده را برای حمله به آنها می فرستد.

معمولاً سیستم ایمنی می تواند تفاوت بین سلول های خارجی و سلول های خود را تشخیص دهد.

در یک بیماری خودایمنی، سیستم ایمنی بخشی از بدن شما مانند مفاصل یا پوست را به عنوان خارجی اشتباه می گیرد. پروتئین هایی به نام اتوآنتی بادی را آزاد می کند که به سلول های سالم حمله می کند.

برخی از بیماری های خودایمنی تنها یک اندام را هدف قرار می دهند. دیابت نوع ۱ به پانکراس آسیب می رساند. سایر بیماری ها مانند لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE) یا لوپوس می توانند کل بدن را تحت تاثیر قرار دهند.

در زیر برخی از شایع ترین بیماری های خودایمنی را ارائه می دهیم.

  چرا سیستم ایمنی بدن به بدن حمله می کند؟

پزشکان دقیقاً نمی‌دانند چه چیزی باعث از کار افتادن سیستم ایمنی می‌شود. با این حال برخی از افراد بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به یک بیماری خود ایمنی هستند.

بر اساس یک مطالعه در سال ۲۰۱۴، زنان در مقایسه با مردان در حدود ۲ به ۱ به بیماری های خودایمنی مبتلا می شوند؛ ۶.۴ درصد از زنان در مقابل ۲.۷ درصد از مردان. این بیماری اغلب در سنین باروری (۱۵ تا ۴۴ سالگی) شروع می شود.

برخی از بیماری های خودایمنی در گروه های قومی خاص شایع تر است. به عنوان مثال، لوپوس افراد آفریقایی آمریکایی و اسپانیایی تبار را بیشتر از سفیدپوستان تحت تاثیر قرار می دهد.

برخی از بیماری‌های خودایمنی، مانند مولتیپل اسکلروزیس و لوپوس، در خانواده‌ها دیده می‌شوند. همه اعضای خانواده لزوماً بیماری مشابهی ندارند، اما استعداد ابتلا به یک بیماری خود ایمنی را به ارث می برند.

از آنجایی که شیوع بیماری‌های خودایمنی در حال افزایش است، محققان گمان می‌کنند که عوامل محیطی مانند عفونت‌ها و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا حلال‌ها نیز ممکن است دخیل باشند.

“رژیم غذایی غربی” یکی دیگر از عوامل خطر مشکوک برای ایجاد یک بیماری خودایمنی است. تصور می شود که خوردن غذاهای پرچرب، قند بالا و بسیار فرآوری شده با التهاب مرتبط است، که ممکن است باعث پاسخ ایمنی شود. اما این ثابت نشده است.

خط آخر: محققان دقیقاً نمی دانند چه چیزی باعث بیماری های خود ایمنی می شود. ژنتیک، رژیم غذایی، عفونت ها و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی ممکن است دخیل باشند.

هنگامی که سیستم ایمنی بدن شما ضعیف می شود، ممکن است در معرض خطر ابتلا به COVID-19 باشید. اگر علائمی را تجربه کردید، حتما به سرعت آزمایش دهید.

۱۴ بیماری خودایمنی رایج

بیش از ۸۰ بیماری خودایمنی وجود دارد. در اینجا به ۱۴ مورد از رایج ترین آنها اشاره شده است.

1. دیابت نوع ۱

لوزالمعده هورمون انسولین تولید می کند که به تنظیم سطح قند خون کمک می کند. در دیابت نوع ۱، سیستم ایمنی به سلول های تولید کننده انسولین در لوزالمعده حمله کرده و آنها را از بین می برد.

نتایج قند خون بالا می تواند به رگ ها و اندام های خونی از جمله قلب، کلیه ها، چشم ها و اعصاب آسیب برساند.

2. آرتریت روماتوئید (RA)

در آرتریت روماتوئید (RA)، سیستم ایمنی بدن به مفاصل حمله می کند. این حمله باعث قرمزی، گرمی، درد و سفتی مفاصل می شود.

برخلاف استئوآرتریت، که معمولاً با افزایش سن افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، آرتریت روماتوئید می‌تواند از ۳۰ سالگی یا زودتر شروع شود.

3. پسوریازیس/آرتریت پسوریاتیک

سلول های پوست رشد می کنند و زمانی که دیگر مورد نیاز نیستند می ریزند. پسوریازیس باعث می شود سلول های پوست خیلی سریع تکثیر شوند. سلول‌های اضافی ایجاد می‌شوند و لکه‌های قرمز و ملتهب را تشکیل می‌دهند که معمولاً با پوسته‌های سفید نقره‌ای روی پوست روشن‌تر همراه است. در پوست های تیره تر، پسوریازیس می تواند بنفش یا قهوه ای تیره با پوسته های خاکستری ظاهر شود.

تا ۳۰ درصد از افراد مبتلا به پسوریازیس نیز دچار تورم، سفتی و درد در مفاصل خود می شوند. این شکل از بیماری آرتریت پسوریاتیک نامیده می شود.

4. ام اس

مولتیپل اسکلروزیس (MS) به غلاف میلین، پوشش محافظ اطراف سلول های عصبی در سیستم عصبی مرکزی آسیب می رساند. آسیب به غلاف میلین سرعت انتقال پیام ها را بین مغز و نخاع به و از بقیه بدن کاهش می دهد.

این آسیب می تواند منجر به بی حسی، ضعف، مشکلات تعادلی و مشکل در راه رفتن شود. این بیماری به اشکال مختلفی ظاهر می شود که با سرعت های متفاوتی پیشرفت می کند. طبق یک مطالعه در سال ۲۰۱۲، حدود ۵۰ درصد از افراد مبتلا به ام اس به کمک در راه رفتن در ۱۵ سال پس از شروع بیماری نیاز دارند.

5. لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)

اگرچه پزشکان در دهه ۱۸۰۰ برای اولین بار لوپوس را به عنوان یک بیماری پوستی به دلیل بثوراتی که معمولاً ایجاد می کند توصیف کردند، شکل سیستمیک که شایع ترین آن است، در واقع بسیاری از اندام ها از جمله مفاصل، کلیه ها، مغز و قلب را تحت تاثیر قرار می دهد.

درد مفاصل، خستگی و بثورات از شایع ترین علائم هستند.

6. بیماری التهابی روده

بیماری التهابی روده (IBD) شرایطی را توصیف می کند که باعث التهاب در پوشش دیواره روده می شود. هر نوع IBD بخش متفاوتی از دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار می دهد.

بیماری کرون می تواند هر بخشی از دستگاه گوارش، از دهان تا مقعد را ملتهب کند.

کولیت اولسراتیو تنها پوشش داخلی روده بزرگ (کولون) و رکتوم را درگیر می کند.

7. بیماری آدیسون

بیماری آدیسون غدد آدرنال را تحت تأثیر قرار می دهد که هورمون های کورتیزول و آلدوسترون و همچنین هورمون های آندروژن را تولید می کند. کورتیزول بسیار کم می تواند بر نحوه استفاده و ذخیره کربوهیدرات ها و قند (گلوکز) در بدن تأثیر بگذارد. کمبود آلدوسترون منجر به از دست دادن سدیم و پتاسیم اضافی در جریان خون می شود.

علائم شامل ضعف، خستگی، کاهش وزن و قند خون پایین است.

8. بیماری گریوز

بیماری گریوز به غده تیروئید در گردن حمله می کند و باعث تولید بیش از حد هورمون های آن می شود. هورمون های تیروئید مصرف انرژی بدن را کنترل می کنند که به عنوان متابولیسم شناخته می شود.

داشتن بیش از حد این هورمون ها فعالیت های بدن شما را افزایش می دهد و باعث ایجاد علائمی مانند عصبی بودن، ضربان قلب سریع، عدم تحمل گرما و کاهش وزن می شود.

یکی از علائم بالقوه این بیماری، برآمدگی چشم است که اگزوفتالموس نامیده می شود. بر اساس مطالعه ای که در سال ۱۹۹۳ انجام شد، می تواند به عنوان بخشی از افتالموپاتی گریوز رخ دهد که در حدود ۳۰ درصد از مبتلایان به بیماری گریوز رخ می دهد.

9. سندرم شوگرن

این عارضه به غده هایی که روان کننده چشم و دهان هستند حمله می کند. علائم مشخصه سندرم شوگرن خشکی چشم و خشکی دهان است، اما ممکن است مفاصل یا پوست را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

10. تیروئیدیت هاشیموتو

در تیروئیدیت هاشیموتو، تولید هورمون تیروئید به تدریج کاهش می یابد. علائم شامل افزایش وزن، حساسیت به سرما، خستگی، ریزش مو و تورم تیروئید (گواتر) است.

11. میاستنی گراویس

میاستنی گراویس بر تکانه های عصبی تأثیر می گذارد که به مغز در کنترل ماهیچه ها کمک می کند. هنگامی که ارتباط اعصاب به ماهیچه ها مختل می شود، سیگنال ها نمی توانند ماهیچه ها را به سمت انقباض هدایت کنند.

شایع ترین علامت ضعف عضلانی است که با فعالیت بدتر می شود و با استراحت بهبود می یابد. ماهیچه هایی که حرکات چشم، باز شدن پلک، بلع و حرکات صورت را کنترل می کنند اغلب درگیر می شوند.

12. واسکولیت خود ایمنی

واسکولیت خود ایمنی زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی به رگ های خونی حمله می کند. التهابی که در نتیجه ایجاد می شود، شریان ها و وریدها را باریک می کند و اجازه می دهد خون کمتری در آنها جریان یابد.

13. کم خونی پرنیشیوز

این وضعیت باعث کمبود پروتئین ساخته شده توسط سلول های پوششی معده می شود، که یک عامل ذاتی مورد نیاز روده کوچک برای جذب ویتامین B12 از غذا است. بدون مقدار کافی این ویتامین، فرد دچار کم خونی می شود و توانایی بدن برای سنتز DNA مناسب تغییر می کند.

کم خونی پرنیشیوز در افراد مسن شایع تر است. بر اساس یک مطالعه در سال ۲۰۱۲، ۰.۱٪ از افراد به طور کلی اما نزدیک به ۲٪ از افراد بالای ۶۰ سال را تحت تاثیر قرار می دهد.

14. بیماری سلیاک

افراد مبتلا به بیماری سلیاک نمی توانند از غذاهای حاوی گلوتن، پروتئین موجود در گندم، چاودار و سایر محصولات غلات استفاده کنند. هنگامی که گلوتن در روده کوچک است، سیستم ایمنی بدن به این قسمت از دستگاه گوارش حمله کرده و باعث التهاب می شود.

یک مطالعه در سال ۲۰۱۵ نشان داد که بیماری سلیاک حدود ۱٪ از افراد در ایالات متحده را تحت تأثیر قرار می دهد. بسیاری از افراد حساسیت به گلوتن را گزارش کرده اند که یک بیماری خودایمنی نیست اما می تواند علائم مشابهی مانند اسهال و درد شکم داشته باشد. 

علائم بیماری خود ایمنی

علائم اولیه بسیاری از بیماری های خودایمنی بسیار مشابه هستند، مانند:

• خستگی
• درد عضلات
• تورم و قرمزی
• تب درجه پایین
• مشکل در تمرکز
• بی حسی و گزگز در دست ها و پاها
• ریزش مو
• بثورات پوستی

بیماری های فردی نیز می توانند علائم منحصر به فرد خود را داشته باشند. به عنوان مثال، دیابت نوع ۱ باعث تشنگی شدید، کاهش وزن و خستگی می شود. IBD باعث درد شکم، نفخ و اسهال می شود.

در بیماری های خودایمنی مانند پسوریازیس یا RA، علائم ممکن است ظاهر شوند و از بین بروند. دوره ای از علائم را شعله ور شدن می نامند. دوره ای که علائم از بین می روند، بهبودی نامیده می شود.

خط آخر: علائمی مانند خستگی، دردهای عضلانی، تورم و قرمزی می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری خودایمنی باشد. علائم ممکن است به مرور زمان بیایند و از بین بروند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت داشتن علائم بیماری خودایمنی به پزشک مراجعه کنید. بسته به نوع بیماری ممکن است نیاز به مراجعه به متخصص داشته باشید.

• روماتولوژیست ها بیماری های مفصلی مانند آرتریت روماتوئید و سایر بیماری های خود ایمنی مانند سندرم شوگرن و SLE را درمان می کنند.
• متخصصان گوارش بیماری های دستگاه گوارش مانند بیماری سلیاک و کرون را درمان می کنند.
• متخصصان غدد بیماری های غدد، از جمله بیماری گریوز، تیروئیدیت هاشیموتو و بیماری آدیسون را درمان می کنند.
• متخصصین پوست بیماری های پوستی مانند پسوریازیس را درمان می کنند.

آزمایش هایی که بیماری های خود ایمنی را تشخیص می دهند:

هیچ آزمایش واحدی نمی تواند بیشتر بیماری های خود ایمنی را تشخیص دهد. پزشک از آزمایش‌ها استفاده می‌کند، علائم شما را بررسی می‌کند و یک معاینه فیزیکی برای رسیدن به تشخیص انجام می‌دهد.

پزشکان اغلب از آزمایش آنتی بادی ضد هسته ای (ANA) زمانی استفاده می کنند که علائم بیماری خود ایمنی را نشان دهد. آزمایش مثبت به این معنی است که شما ممکن است یکی از این بیماری ها را داشته باشید، اما دقیقاً تأیید نمی کند که کدام یک را دارید یا اینکه آیا مطمئناً یکی از آنها را دارید.

آزمایشات دیگر به دنبال اتوآنتی بادی های خاص تولید شده در برخی بیماری های خودایمنی هستند. پزشک شما همچنین ممکن است آزمایش‌های غیر اختصاصی را برای بررسی التهابی که این بیماری‌ها در بدن ایجاد می‌کنند انجام دهد.

خط آخر: مثبت بودن آزمایش خون ANA ممکن است نشان دهنده یک بیماری خود ایمنی باشد. پزشک شما می تواند از علائم و سایر آزمایشات برای تأیید تشخیص استفاده کند.

بیماری های خودایمنی چگونه درمان می شوند؟

درمان‌ها نمی‌توانند بیماری‌های خودایمنی را درمان کنند، اما می‌توانند پاسخ ایمنی بیش فعال را کنترل کرده و التهاب را کاهش دهند یا حداقل درد و التهاب را کاهش دهند. داروهای مورد استفاده برای درمان این شرایط عبارتند از:

• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، مانند ایبوپروفن (Motrin، Advil) و ناپروکسن (Naprosyn)
• داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی

درمان هایی نیز برای تسکین علائمی مانند درد، تورم، خستگی و بثورات پوستی در دسترس هستند.

خوردن یک رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم نیز ممکن است به شما کمک کند احساس بهتری داشته باشید.

خط پایانی: درمان اصلی بیماری های خودایمنی با داروهایی است که التهاب را کاهش داده و پاسخ ایمنی بیش فعال را آرام می کند. درمان ها همچنین می توانند به کاهش علائم کمک کنند.

نتیجه گیری

بیش از ۸۰ بیماری خودایمنی وجود دارد. اغلب علائم آنها با هم تداخل دارند و تشخیص آنها را سخت می کند.

بیماری های خودایمنی بیشتر در زنان دیده می شود و اغلب در خانواده ها دیده می شود.

آزمایش‌های خونی که به دنبال اتوآنتی‌بادی‌ها هستند می‌توانند به پزشکان در تشخیص این شرایط کمک کنند. درمان ها شامل داروهایی برای آرام کردن پاسخ ایمنی بیش فعال و کاهش التهاب در بدن است.