درمان با ید رادیواکتیو

ید رادیواکتیو (RAI) روشی برای درمان پرکاری تیروئید و انواع خاصی از سرطان تیروئید است.

اصطلاح “رادیواکتیو” ممکن است ترسناک به نظر برسد، اما این یک درمان ایمن و به طورکلی قابل تحمل و قابل اعتماد است که سلول های تیروئید را هدف قرار می‌دهد.

چگونه ید رادیواکتیو پرکاری تیروئید را درمان می‌کند؟

تیروئید یک غده­‌ی پروانه‌­ای شکل است که در قسمت جلویی پایین گردن قرار دارد و هورمون­‌هایی تولید می­‌کند که متابولیسم بدن و سایر عملکردها را تنظیم می‌کند.

پرکاری تیروئید فرآیندهای بدن را تسریع می­‌بخشد و در نتیجه باعث عصبی شدن و اضطراب، ضربان قلب سریع، قاعدگیِ کم، مشکلات خواب، لرزش دست و سایر مشکلات می‌شود.

غده­‌ی تیروئید برای ساخت این هورمون‌ها به ید نیازدارد و این غده کارآمدترین اندام با تمرکز بر ید است.

روش ید رادیواکتیو (RAI) پرکاری تیروئید را با آسیب رساندن یا از بین بردن سلول­‌های تیروئید از طریق تشعشع درمان می­‌کند.

ید رادیواکتیو به شکل کپسول خوراکی مصرف می­‌شود و برای استفاده از آن نیازی به بستری شدن در بیمارستان نیست، مگر اینکه دوز بسیار بالا باشد؛ که این مورد به ندرت اتفاق خواهد افتاد.

پس از مصرف قرص از فرد بیمار خواسته می­شود که مقدار زیادی آب بنوشد تا ید رادیواکتیو باقی­‌مانده از سیستم بدن او خارج شود.

بیشتر بیماران قبل از رفع پرکاری تیروئید فقط به یک دوز نیاز دارند که ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد؛ اگر علائم بیمار پس از شش ماه همچنان وجود داشت، ممکن است مجبور شود دوز دوم را هم دریافت کند.

چگونه ید رادیواکتیو سرطان تیروئید را درمان می­‌کند؟

شایع­ترین انواع سرطان تیروئید (پاپیلاری و فولیکولی) معمولاً با دوزهای زیاد ید رادیواکتیو قابل درمان هستند.

دوزهای ید رادیواکتیو بیشتر برای درمان پرکاری تیروئید است، درمان معمولاً پس از برداشتن غده­‌ی تیروئید و برای از بین بردن بافت باقی­مانده­‌ی تیروئید انجام می‌شود.

دوز «ردیاب» ید رادیواکتیو همچنین می‌تواند برای ردیابی باقی­‌مانده بافت تیروئید و یا سرطانی که ممکن است به سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته باشد، استفاده شود؛ این آزمایش‌ها نشان می‌دهند که آیا ید در نواحی حاوی سرطان تیروئید متمرکز می‌شود؟ و آیا مقادیر زیادی ید رادیواکتیو برای از بین بردن ایمپلنت‌های تومور مورد نیاز است یا خیر؟

بیشتر بخوانید: متاستاز سرطان تیروئید به غدد لنفاوی

عوارض جانبی ید رادیواکتیو چیست؟

کم­‌کاری تیروئید دائمی (یا کم کاری تیروئید، زمانی که تیروئید هورمون کافی تولید نمی­کند) یک عارضه­‌ی جانبی مورد انتظار درمان ید رادیواکتیو برای پرکاری تیروئید است.

خوشبختانه درمان کم‌کاری تیروئید بسیار راحت­‌تر از پرکاری تیروئید با استفاده از درمان جایگزینی هورمون است؛ این یک درمان مادام العمر است که ایمن، قابل اعتماد و ارزان است.

عوارض جانبی موقت ید رادیواکتیو ممکن است شامل موارد زیر باشد:

حساسیت و تورم گردن، حالت تهوع، غدد بزاقی متورم، از دست دادن حس چشایی یا تغییر حس چشایی، خشکی دهان و تولید ناکافی بزاق، خشکی چشم و اشک بیش از حد از چشم.

در درمان با ید رادیواکتیو چه اقدامات احتیاطی باید انجام شود؟

زنان باردار یا شیرده نباید درمان ید رادیواکتیو را دریافت کنند؛ بارداری باید حداقل ۶ تا ۱۲ ماه پس از این درمان برای سرطان تیروئید به تعویق بیفتد؛ همچنین شیردهی باید حداقل شش هفته قبل از ید رادیواکتیو قطع شود و نباید از سر گرفته شود.

در روزهای بلافاصله پس از درمان با ید رادیواکتیو، از این اقدامات عمومی برای جلوگیری از قرار گرفتن در معرض رادیواکتیو با دیگران آگاه باشید؛ این اقدامات احتیاطی بستگی به میزان دوز ید رادیواکتیو شما دارد.

• از تماس فیزیکی طولانی مدت و نزدیک با دیگران به خصوص کودکان و زنان باردار خودداری کنید.
• بلافاصله پس از درمان به مدت ۳ روز قرنطینه باشید و ۳۰ الی ۴۰ روز پس از درمان هم حداقل ۲.۵ متر از دیگران فاصله بگیرید و از مکان­‌های عمومی دوری کنید.
• به تنهایی در یک تخت جداگانه بخوابید (حداقل ۲.۵ متر دورتر از بزرگسال دیگر).
• ظروف آشپزخانه و آشپزی، ملافه، حوله و وسایل شخصی را با دیگران به اشتراک نگذارید.
• ظرفشویی و شستن اقلام مورد استفاده خود را جداگانه انجام دهید.
• دست‌های خود را مرتب بشویید و روزانه دوش بگیرید.

دکتر حجت ابراهیمی نیک

دکتر حجت ابراهیمی نیک

فلوشیپ فوق تخصصی رادیولوژی مداخله ای ، متخصص رادیولوژی

عضو هیئت مدیره مرکز سونوگرافی تیراد

طی دوره های آموزشی در کشورهای چین، کره جنوبی، آلمان و ایتالیا در زمینه درمان بیماریهای تیروئید با کمک روشهای کمتر تهاجمی

اولین پزشک ایرانی که موفق به درمان توه های تیروئیدی به روش آر اف در ایران شدند