تیروئید به رشد، ترمیم سلول‌ها و متابولیسم بدن کمک می‌کند. هنگامی که غده تیروئید سیگنالی به نام هورمون محرک تیروئید یا همان TSHدریافت می‌کند، هورمون‌های تیروئید را در جریان خون آزاد می‌کند. این سیگنال از غده هیپوفیز ارسال می‌شود که غده کوچکی است و در پایه مغز انسان وجود دارد.
زمانی که سطح هورمون تیروئید پایین است، ممکن است، غده تیروئید هورمون‌های تیروئیدی را ترشح نکند، حتی در مواقعی که TSH زیادی وجود دارد. این نوع از مشکل تیروئید به کم کاری تیروئید اولیه معروف بوده و شایع‌ترین نوع کم کاری تیروئید است. تقریباً ۹۰ درصد از کم کاری تیروئید اولیه ناشی از تیروئیدیت هاشیموتو است، یک بیماری خودایمنی که در آن سیستم ایمنی بدن شما اشتباهاً به غده تیروئید حمله می‌کند.
سایر علل کم کاری تیروئید اولیه ممکن است ناشی از کمبود ید، یک اختلال ژنتیکی، مصرف برخی داروها یا جراحی باشد که در آن بخشی یا تمام تیروئید حذف می‌شود.
در موارد دیگر، غده تیروئید TSH کافی دریافت نمی‌کند. این مشکل زمانی اتفاق می‌افتد که غده هیپوفیز به درستی کار نمی‌کند و کم کاری تیروئید ثانویه نامیده می‌شود.
کم کاری تیروئید چیست؟
به طور کلی، کم کاری تیروئید یک اختلال شایع غدد درون ریز است که در آن غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نمی‌کند. این بیماری می‌تواند علائم متعددی همچون خستگی، توانایی ضعیف در تحمل سرما، مشکلات تولیدمثل و افزایش وزن ایجاد کند. همان‌طور که گفته شد، تیروئید، متابولیسم و سوخت و ساز بدن را کنترل کرده و کم کاری تیروئید باعث می‌شود که سرعت سوخت‌وساز بدن به شدت کند شود، در نتیجه عملکرد طبیعی گوارش نیز در بدن کند می‌شود.
به همین دلیل است که افراد مبتلا به کم کاری تیروئید ممکن است علاوه بر خستگی، ریزش مو، افزایش وزن، احساس سرما و احساس ضعف، بسیاری از علائم دیگر را نیز تجربه کنند. به طور کلی، کم کاری تیروئید ۱ تا ۲ درصد از افراد در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد و احتمال ابتلا به این بیماری در زنان ۱۰ برابر بیشتر از مردان است. در واقع، تحقیقات نشان داده است که ۲۰ درصد از زنان تا سن ۶۰ سالگی به این بیماری مبتلا می‌شوند.
در حالی که علائم همراه با کم کاری تیروئید (تیروئید کم کار)، می‌تواند چندین بخش از زندگی شما را مختل کند، به نظر می‌رسد افزایش وزن یکی از زمینه‌هایی است که باعث ناراحتی و ناامیدی قابل توجهی می‌شود.
افزایش تعداد وعده‌های غذایی در روز با مواد غذایی مناسب و حجم کم به تیروئید کمک می‌کند تا عملکرد بهتری داشته و به عملکرد دستگاه گوارش نیز کمک کند. شاید تا به الان به این نکته توجه نکرده باشید که اختلال در عملکرد گوارش و روده‌ها باعث یبوست شده و افرادی که تیروئید کم‌کار دارند، اکثراً از یبوست دائمی رنج می‌برند. هورمون‌های تیروئید بسیار مهم هستند. آنها به متابولیسم بدن کمک می‌کنند، فرآیندی که بدن شما آنچه را که می‌خورید به انرژی تبدیل می‌کند. متابولیسم شما بر دمای بدن و میزان کالری سوزی شما تاثیر می‌گذارد. به همین جهت است که افراد مبتلا به کم کاری تیروئید اغلب احساس سردی و خستگی می‌کنند و ممکن است به راحتی وزن اضافه کنند.
هرچه متابولیسم شما سریع‌تر باشد، بدن شما در زمان استراحت کالری بیشتری می‌سوزاند. افراد مبتلا به کم کاری تیروئید هورمون تیروئید کمتری تولید می‌کنند.
تاثیر کم کاری تیروئید بر متابولیسم بدن
متابولیسم کند با چندین خطر برای سلامتی همراه است. ممکن است:
- شما را خسته کند.
- سطح کلسترول خون شما را افزایش دهد.
- کاهش وزن را برای شما دشوارتر کند.
- و…
افزایش مصرف پروتئین، باعث می‌شود تا افراد مبتلا به کم کاری تیروئید سود بیشتری ببرند چرا که تحقیقات نشان می‌دهد که رژیم‌های غذایی با پروتئین بالاتر به افزایش سرعت متابولیسم بدن کمک قابل توجهی می‌کند.
رژیم غذایی ضد التهابی می‌تواند به آرام کردن سیستم ایمنی و التهاب مفرط نیز کمک کند و از دریافت کافی مواد غذایی ضروری مورد نیاز برای عملکرد سالم تیروئید، از جمله منیزیم، ویتامین‌های B، روی، سلنیوم، آهن و ویتامین C حمایت کند. این رژیم باعث کاهش بار کبد برای متابولیسم غذاهای بسیار فرآوری شده نیز می‌شود.به یاد داشته باشید که عملکرد سالم کبد ضروری است، زیرا کبد مسئول تبدیل ۶۰ درصد T4 یا همان هورمون تیروئید تیروکسین به T3 است.
درمان کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئید را می‌توان با قرص‌های مصنوعی که به عنوان جایگزینی برای حفظ سطح طبیعی هورمون‌های تیروئید در خون استفاده می‌شود، درمان کرد. گزینه‌های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- لووتیروکسین T4
خط اول درمان کم کاری تیروئید است. شما براساس نتایج آزمایش‌های اولیه با دوز پایین‌تر شروع می‌کنید و سپس بسته به نتایج آزمایش خون و علائم، دوز شما افزایش یا کاهش می‌یابد. البته که شروع یا افزایش و کاهش دوز تنها با تجویز پزشک غدد امکان‌پذیر است.
- لیوتیرونین T3
هورمون تیروئیدی که برخی از بیماران زمانی که T4 نتواند تمام علائم کم کاری تیروئید را برطرف کند به آن نیاز دارند. همچون لووتیروکسین شروع لیوتیرونین فقط توسط یک متخصص غدد انجام می‌شود.
- تیروئید خشک شده طبیعی NDT
یک داروی تیروئیدی که تا زمان تولید لووتیروکسین استفاده می‌شده است. برخی از افراد هنگام استفاده از لووتیروکسین و لیوتیرونین علائم حل نشده دارند. نشان داده شده است که NDT علائم آنها را بهبود می‌بخشد. به همین خاطر ممکن است پزشک غدد این دارو را نیز در کنار داروهای دیگر برای شما تجویز نماید.
- تیروئیدکتومی
روشی برای برداشتن قسمتی یا تمام غده تیروئید است که معمولاً در صورت وجود ندول‌های خوش‌خیم یا سرطانی، می‌توان آن را برای غده تیروئیدِ بیش‌فعالِ کنترل نشده نیز انجام داد. البته که این عمل جراحی به درخواست پزشک غدد از جراح قابل انجام است. در این زمان جراح از سونوگرافیست متخصص درخواست سونوگرافی از تیروئید و بافت نرم گردن را می‌کند که نتیجه حاصل از این سونوگرافی به جراح در عمل جراحی کمک قابل توجهی می‌کند.
هورمون تیروئید را باید اول صبح با معده خالی و همراه با آب فراوان مصرف کرد. آن را با هیچ داروی دیگری مصرف نکنید و حداقل ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از خوردن صبحانه صبر کنید. اگر سطح تیروئید شما هنوز در زمانی که داروی خود را به درستی مصرف می‌کنید، در حدی نیست که باید باشد، می‌تواند بر توانایی شما برای کاهش وزن تأثیر بگذارد. با پزشک غدد خود در مورد تنظیمات درمانی که ممکن است برای شما مناسب باشد، صحبت کنید.
در اینجا چند نکته وجود دارد که به شما کمک می‌کند، وزنی سالم برای بدن خود داشته باشید:
- استراحت کافی داشته باشید. سعی کنید هر شب ۷ تا ۸ ساعت بخوابید. کمتر خوابیدن با افزایش وزن به خصوص در ناحیه شکم مرتبط است.
- غذا خوردن آگاهانه، که شامل توجه به آنچه می‌خورید، چرایی غذا خوردن و سرعت غذا خوردنتان است، می‌تواند به شما در ایجاد رابطه بهتر با غذا کمک کند. مطالعات همچنین نشان می‌دهد که می‌تواند به کاهش وزن کمک کند.
- یوگا یا مدیتیشن را امتحان کنید. یوگا و مدیتیشن می‌توانند به کاهش استرس و بهبود سلامت کلی شما کمک کنند. تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که این ورزش‌ها می‌توانند به شما در مدیریت وزن نیز کمک کنند.
- یک رژیم غذایی با کربوهیدرات کم تا متوسط را امتحان کنید. خوردن مقدار کم تا متوسط کربوهیدرات برای کنترل وزن بسیار موثر است. اما به یاد داشته باشید که از رژیم کتوژنیک خودداری کنید، زیرا خوردن کربوهیدرات‌های کم ممکن است، سطح هورمون تیروئید شما را کاهش دهد.
افرادی که دارای کم کاری تیروئید به دلیل جراحی تمام یا بخشی از تیروئید خود هستند، باید به صورت دوره‌ای تحت نظر پزشک غدد باشند تا نسبت به شرایط روحی، جسمی و نتایج حاصل از آزمایشات، پزشک غدد میزان دوز مصرفی دارو را برای آنها مشخص کند. در مرحله بعد، این امکان وجود دارد که پزشک غدد برای تشخیص بهتر نیاز به سونوگرافی از تیروئید و بافت نرم گردن داشته باشد. اگر پزشک غدد شما این تجویز را برای شما داشت. میتوانید به راحتی و به صورت آنلاین، از مرکز تیراد نوبت خود را رزرو نمایید تا با بهترین و بروزترین دستگاه‌های سونوگرافی، از تیروئید یا بافت نرم گردن شما سونوگرافی شود.
دکتر حجت ابراهیمی نیک
فلوشیپ فوق تخصصی رادیولوژی مداخله ای ، متخصص رادیولوژی
عضو هیئت مدیره مرکز سونوگرافی تیراد
طی دوره های آموزشی در کشورهای چین، کره جنوبی، آلمان و ایتالیا در زمینه درمان بیماریهای تیروئید با کمک روشهای کمتر تهاجمی
اولین پزشک ایرانی که موفق به درمان توه های تیروئیدی به روش آر اف در ایران شدند
