توده کبدی چیست ؟ توده‌های کبدی خوش خیم و بدخیم

کبد بزرگ‌ترین عضو یا ارگانِ داخلی بدن است که در افراد بالغ و سالم حدوداً بین ۱۳۰۰ تا ۱۶۰۰ گرم وزن دارد‌. کبد در حفظ همئوستاز و در متابولیسم بدن نیز نقش عمده و گسترده‌ای را داراست‌. همین موضوع سبب شده که کبد توسط انواع مختلفی از بیماری‌ها تحت تأثیر قرار گرفته و به نسبت عضو آسیب‌پذیری باشد‌. به عبارت دیگر‌، هر بیماری یا اختلالی که متابولیسمِ عادی بدن را متأثر کند می‌تواند کبد را نیز درگیر نماید‌. از جمله این اختلالات می توان به توده‌های کبدی اشاره کرد.

اگر با مشکلات کبدی رو به رو هستید این مقاله کمک بسیار زیادی به شما خواهد بود، در این مقاله قصد داریم در ابتدا به طور مختصر‌، با برخی عملکردها و ویژگی‌های بافتِ کبدی آشنا شویم و سپس به سؤالاتِ متداول شما درباره‌ی برخی بیماری‌ها و توده‌های کبدی پاسخ دهیم.

عملکرد کبد

برخی کارهایی را که کبد در بدن انجام می‌دهد شامل موارد زیر می‌باشد‌:

• تمام مواد غذایی‌ای که در روده و دستگاه گوارش جذب می‌شود از طریق سیاهرگی به نام باب یا پورت به کبد رفته و در آنجا بر روی آن‌ها تغییراتی اعمال می‌گردد تا بتوانند مورد استفاده‌ی سایر بافت‌های بدن قرار بگیرند‌.
• داروهای خوراکی هم مثل مواد غذایی‌، بعد از جذب در دستگاه گوارش ابتدا به کبد می‌روند و در آنجا به فرم فعال خود تبدیل می‌شوند‌.
• کبد بسیاری از سموم و ترکیبات اضافی و دفعیِ موجود در پلاسمای خون را از طریق صفرا از بدن دفع می‌کند‌.
• بسیاری از پروتئین‌های موجود در پلاسمای خون یا همان سرم توسط سلول‌های کبدی ساخته می‌شوند‌.
• کبد در سیستم ایمنی بدن و مقاومت در برابر عفونت‌ها مشارکت دارد‌.
• کبد مواد مختلفی مانند آهن‌، گلیکوژن‌، تری‌گلیسیریدها‌، ویتامین‌ها و … را در خود ذخیره می‌کند‌.

در کتابِ پاتولوژی رابینز درباره‌ی عملکردِ کبد در بدن چنین نوشته شده است:

« در چهارراهِ بین دستگاه گوارش و سایر اعضای بدن‌، کبد نقش مهمی را در نگهداری همئوستازِ متابولیک بدن ایفا می‌کند‌. این نقش‌ها و عملکردهای کبد شامل پردازشِ آمینواسیدهای غذایی‌، کربوهیدرات‌ها‌، لیپیدها و ویتامین‌ها‌، ساخت پروتئین‌های سرم و مسمومیت‌زدایی و دفع سم و موادِ بیولوژیک بیگانه از طریق صفرا می‌باشد‌. به عبارت دیگر‌، هر ماده غذایی که از طریق دستگاه گوارش جذب می‌شود و همچنین بسیاری از داروهای خوراکی و حتی سموم‌، در ابتدا از طریق گردش خون به کبد رفته و در آنجا متابولیزه یا پردازش می‌شوند‌.

کبد نسبت به فاکتورها و عواملِ متابولیک‌، سمّی‌، میکروبی و خونی حساس می‌باشد‌. در بعضی موارد‌، بیماری به طور اولیه در بافتِ کبد دیده می‌شود‌. در سایر موارد بیماری‌های شایع در انسان مثل نارسایی قلبی (‌علی‌الخصوص نارسایی نیمه‌ی راستِ قلب‌)‌، دیابت و عفونت‌های خارجِ کبدی غالباً به طور ثانویه کبد را نیز درگیر می‌کنند‌.

کبد از ذخیره‌ی عملکردی بسیار زیادی برخوردار است و در تمام بیماری‌های کبدی به جز انواع بسیار سریع و حاد، نوسازیِ بافت کبد دیده می‌شود‌. در یک فرد طبیعی برداشتن ۶۰ درصد از بافتِ کبد با جراحی (‌هپاتکتومی‌)‌، منجر به یک اختلالِ کبدی جزئی یا موقت می‌گردد و بافتِ کبدی در عرض ۴ تا ۶ هفته نوسازی می‌شود‌، به بیان ساده تر کبد این قابلیت را دارد که بافت مجدد تولید کند.

حتی در صورتیکه سلول‌های کبدی به طور گسترده‌ای دچار نکروز شده و از بین بروند ولی چارچوبِ بافت همبند کبد حفظ شده باشد‌، تقریباً بافتِ کبد به طور کامل بازمی‌گردد‌. »

تا اینجا به طور خلاصه دیدیم که کبد چه عملکردها و وظایفی دارد و همچنین واکنشِ بافت کبد را در برابر بیماری‌ها تا حدودی بررسی کردیم‌.

موضوعی که در این مقاله می‌خواهیم پیرامون آن بحث کنیم توده‌های کبدی است‌.

توده های کبدی

توده‌های کبدی انواع مختلفی دارند و لزوماً پدیده‌ی خطرناکی نیستند‌. در ادامه

• انواع توده‌های کبدی
• تصویربرداریِ کبد
• سرطانِ کبد (HCC) و علائم آن

را بررسی می می کنیم.

انواع توده‌های کبدی

در بعضی بیماری‌ها‌، علی‌الخصوص در سرطان‌ها ممکن است توده‌هایی از سلول‌های توموری خوش‌خیم یا بدخیم در داخل کبد دیده شود‌. البته خوشبختانه هر گردی گردو نیست! هر توده‌ی کبدی‌ای لزوماً یک توده‌ی سرطانی نمی‌باشد. لذا در صورت تشخیصِ وجود توده در کبدتان فوراً نگران نشوید‌.

انواع توده‌های کبدی شاملِ کیست‌های کبدی‌، ندول‌ها (‌نوعی برجستگی‌) و تومورهای کبدی تقسیم می‌شوند.

آبسه های کبدی

احتمالاً نام آبسه‌های کبدی یا کیست‌های کبدی را پیش از این نیز شنیده باشید‌. کیست‌های کبدی غالباً از عفونت‌های انگلی نظیر آمیب‌، اکینوکوکوس و … نشأت می‌گیرند‌ و طبق آمارها‌، در کشورهای در حال توسعه‌، مانند کشور عزیزمان ایران‌، شایع می‌باشند‌.

در کشورهای پیشرفته آبسه‌ها یا کیست‌های کبدی باکتریایی شیوع بیشتری نسبت به کیست‌های کبدی انگلی دارند‌. کیست‌های کبدی باکتریایی‌، که عموماً با نام کیست‌های چرکی کبد از آن‌ها یاد می‌شود‌، به صورت ضایعاتی با اندازه‌ی چند میلی‌متر تا چند سانتی‌متر دیده می‌شوند‌.

علائمِ کیست‌های کبدی معمولاً به این صورت است که فردِ مبتلا دچار تب شده و در بیشتر موارد در ناحیه‌ی فوقانی راست شکم (‌محل قرارگیریِ کبد‌) احساس درد می‌کند و همچنین کبدِ شخص بزرگ و دردناک می‌شود‌. در صورتیکه مجاری صفراوی خارج کبدی دچار انسداد شوند ممکن است یرقان یا زردی نیز دیده شود‌. در صورتیکه چنین علائمی را مشاهده نمودید به پزشک مراجعه نمایید‌.

برای درمانِ کیست‌های کبدی‌، اگر ضایعات کوچک باشند از آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای ضدانگلی و اگر ضایعات بزرگ‌تر باشند از تخلیه‌ی جراحی کیست یا آبسه استفاده می‌گردد‌.

در صورت تشخیص و درمانِ به‌موقع آبسه کبدی شانس نجات بیمار بیش از ۸۰ درصد خواهد بود در غیر اینصورت‌، حتی خطر مرگ‌ ناشی از کیست کبدی وجود دارد‌. بنابراین‌، لزوم مراجعه به پزشک در صورت مشاهده‌ی علائمِ آبسه‌ی کبدی را جدی بگیرید‌.

نوع دیگری از توده‌های کبدی تومورها و توده‌های سرطانیِ کبد هستند که در بیشتر موارد منشأ آن‌ها اصطلاحاً متاستاتیک بوده و از عضو احشایی دیگری غیر از کبد می‌باشد‌.

متاستاز چیست؟

اگر برایتان سؤال پیش آمده که متاستاز چیست؟ باید بگوییم که متاستاز به زبان ساده‌، انتشارِ سلول‌های سرطانی از محلِ تومور اولیه به دیگر اعضا و بافت‌های بدن می‌باشد‌.

شایع‌ترین سرطان‌های کبد

شایع‌ترین سرطان‌های کبد، سرطان‌های متاستاتیکِ کبد هستند، به این معنی که تومور اولیه در عضوی دیگر و غیر از کبد ایجاد شده و سلول‌های توموری در خون منتشر شده و کبد را هم درگیر کرده‌اند‌. معمولاً محل تومور اولیه‌ای که به کبد متاستاز می‌دهد در کولونِ روده‌، ریه یا پستان می‌باشد‌.

گفته می‌شود که کبدِ سالم و طبیعی در مقایسه با کبدِ دچار سیروز‌، حساسیت بیشتری نسبت به متاستازهای سرطانی از خود نشان می‌دهد‌.

توده‌های کبدی ممکن است باعث احساس سنگینی یا ناراحتی در ناحیه‌ی اپی‌گاستر شوند‌. بیماران مبتلا به سرطان متاستاتیک کبد معمولاً با شکایات یا علائمی مثل ضعف و بی‌اشتهایی‌، یرقان‌، آسیت (‌تورم یا تجمع مایع در شکم‌) و درد در ناحیه فوقانی راست شکم به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند‌.

طول عمر بیماران مبتلا به متاستاز کبد

طول عمر بیماران مبتلا به متاستاز کبد یا همان سرطان متاستاتیک کبد به محل اولیه‌ی تومور و مرحله‌ای از بیماری که در آن‌ سرطان تشخیص داده شده و اقدامات درمانی صورت گرفته‌، بستگی دارد‌. به طور کلی‌، وقتی یک توده سرطانی وارد فاز متاستاز می‌شود کنترل بیماری سخت می‌گردد‌.

خوشبختانه امروزه با برخورداری از روش‌های متعدد تشخیص و درمان سرطان‌های متاستاتیک کبد‌، امکان آهسته‌تر کردن یا متوقف ساختن سیر بیماری و کمک به افزایش طول عمر بیمار مبتلا به متاستاز کبدی وجود دارد‌.

تومورهای خوش‌خیم و ندول‌های کبدی

بحث دیگری که در ارتباط با انواع توده‌های کبدی مطرح است تومورهای خوش‌خیم و ندول‌های کبدی می‌باشد‌.

همانژیوم‌های غاریِ کبد

شایع‌ترین ضایعه‌های خوش‌خیم کبدی اصطلاحاً همانژیوم‌های غاریِ کبد نام دارند و برعکس اسمشان که ممکن است ترسناک بنظر بیاید! خطرناک نیستند‌. (‌همانژیوم توده‌ی خوش‌خیمی است که در بافت پوششیِ رگ‌های خونی به وجود می‌آید‌.‌) تنها مشکل اصلی همانژیوم‌های غاری کبد اینست که امکان دارد با تومورهای متاستاتیک کبد اشتباه گرفته شوند‌.

آدنوم کبدی

آدنوم کبدی نوع دیگری از تومورهای خوش‌خیم کبد است که غالباً در خانوم‌های جوانی که قرص ضدحاملگی خوراکی (‌OCP‌) مصرف می‌کنند ایجاد شده و با قطع مصرف آن‌، پسرفت می‌نماید‌.

آدنوم کبدی وقتی به صورت یک توده کبدی تظاهر کند ممکن است با سرطان بدخیم کبد اشتباه گرفته شود‌. آدنوم کبدی ممکن است تحت شرایطی خطرناک شود‌.

آدنوم کبدی در تقریباً نیمی از بیماران بدون علامت می‌باشد‌. علائم آدنومِ کبد بیشتر به صورت درد قسمت فوقانی راست شکم و در موارد شدیدتر خونریزیِ حاد داخل شکمی می‌باشد‌. بیماران علامت‌دارِ مبتلا آدنوم کبد با عمل جراحی و برداشتنِ آدنوم تحت مداوا قرار می‌گیرند‌.

ندول‌های کبدی

ندول‌های کبدی شامل هیپرپلازی ندولار موضعی‌، ندول‌های ماکرورژنراتیو و ندول‌های دیس‌پلاستیک می‌باشند‌. این ندول‌ها اکثراً توده‌هایی غیرسرطانی بوده و نگران‌کننده نیستند‌.

تصویربرداریِ کبد

یکی از روش‌های تشخیص کارآمد و مؤثر توده‌ها و تومورهای کبدی تصویربرداری است‌. این تصویربرداری ممکن است به روش‌های مختلفی صورت بگیرد ولی معمولاً اولتراسونوگرافی و سی‌تی اسکن بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند‌.

اگر در مورد اولتراسونوگرافی کبد یا به طور کلی‌تر سونوگرافی اطلاعاتی داشته باشید ممکن است با اصطلاحاتِ اکوژنیسیته و یا توده‌های هیپواکو مواجه شده باشید‌.

در این قسمت از مقاله‌، می‌خواهیم ببینیم اکوژنیسیته چیست‌؟ توده‌ی هیپواکو در کبد چیست‌؟ و آیا وجود توده‌ی هیپواکو در کبد خطرناک است‌؟

می‌دانید که در روش اولتراسونوگرافی امواجِ اولتراسوند با واسطه‌ی یک پروب به داخل فرستاده می‌شوند و بازتاب یا پژواک حاصل از برخورد این امواج با اعضای داخلی بدن‌، توسط دستگاه دریافت شده و به یک تصویر تبدیل می‌شود‌.

اصطلاح توده هیپواکو در کبد یعنی چه؟

به میزانِ تواناییِ پژواک‌زایی اجزای بدن در برخورد با امواج اولتراسوند اکوژنیسیته گفته می‌شود‌. همچنین بافتی را که اکوژنیسیته‌ی پایینی داشته باشد هیپواکو می‌نامند‌.

بافت طبیعی و سالمِ کبد قوام نرمی دارد اما توده‌های کبدی به دلیل اینکه معمولاً فشرده و سخت هستند هیپواکو می‌باشند‌.

توده‌های هیپواکو در کبد می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند‌. برای تعیین نوع بدخیمی یا خوش‌خیمی توده‌های هیپواکوی کبد به سی‌تی اسکن و آزمایش‌های تکمیلی نیاز است‌.

توده‌ی هیپواکو در کبد خطرناک است ؟

به این ترتیب‌، نمی‌توان به طور قطع گفت که وجود توده‌ی هیپواکو در کبد خطرناک است، چون ممکن است این توده غیرسرطانی بوده و حتی نیازی به اقدامات درمانی نداشته باشد‌.

سرطانِ کبد (HCC) یا توده بدخیم کبدی و علائم آن

سرطان کبد که کارسینوم سلول کبدی (‌HCC‌) نیز نامیده می‌شود حدوداً بیش از ۵ درصد موارد سرطان را در جهان شامل می‌شود‌.

عوامل زیادی می‌توانند در بروز سرطان کبد دخیل باشند که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به این موارد اشاره نمود‌:

سن‌، جنس‌، مواد شیمیایی، ویروس‌ها‌، مواد شیمیایی‌، هورمون‌ها، الکل و مواد غذایی‌.

عوامل اصلی که منجر به بروز سرطان کبد می‌شوند عبارتند از‌: عفونت ویروسی هپاتیت B و C‌، سیروز الکلی‌ و هموکروماتوز‌.

آیا سرطان کبد دارای علائم خاموش است ؟

تشخیص سرطان کبد خیلی آسان نیست و معمولاً از علائمِ آن تحت عنوان علائم خاموش سرطان کبد یاد می‌شود‌. سرطان کبد ممکن است در بیمارانی که قبلاً دچار سیروز شده یا اختلالات زمینه‌ای دارند به صورت هپاتومگالی آرام (‌بزرگ شدنِ کبد‌) تظاهر کند‌. برخی بیماران هم ممکن است که دچار درد در ناحیه اپی‌گاستر (در ‌قسمت فوقانیِ شکم‌) شوند یا کاهش وزن پیدا کنند‌.

یافته‌های آزمایشگاهی (نتایج آزمایشات) هم کمک‌کننده هستند ولی متأسفانه اختصاصیت بالایی برای تشخیص سرطان اولیه‌ی کبد ندارند‌.

به هر حال‌، سرطان کبد معمولاً با بیماری‌ها و اختلالات زمینه‌ای دیگری همراه است و همین موضوع تشخیصِ افتراقی آن را تا حدودی دشوار می‌نماید‌.

طول عمر بیماران مبتلا به سرطان کبد

میانگین طول عمر بیماران مبتلا به سرطان کبد ۷ ماه بوده و ممکن است جان خود را در اثر یکی از موارد زیر از دست بدهند‌:

کاهش وزن شدید‌، نارسایی کبدی همراه با اغمای کبدی و به ندرت پارگی تومور همراه با خونریزی کشنده‌.

سرطان سلول‌های کبدی یا کارسینوم هپاتوسلولار در صورت تشخیصِ به‌موقع قابل درمان می‌باشد‌.

درمان سرطان کبد می‌تواند به روش‌های مختلفی از جمله عمل پیوند کبد‌، برداشتن قسمتی از بافتِ کبد‌، رادیوتراپی‌، شیمی‌درمانی و … صورت بگیرد‌.

درمانِ انواع توده‌های کبدی

روش درمان توده‌های کبدی با توجه به نوعِ آنها و شرایط سنی و جسمیِ بیمار ممکن است متفاوت باشد‌.

در درمان سرطان‌های ثانویه یا متاستاتیک کبد معمولاً سعی می‌شود تا علائم بیماری سرکوب شده و طول عمر بیمار افزایش یابد‌. به این نوع درمان اصطلاحاً درمان تسکین‌دهنده گفته می‌شود‌. با این حال، می‌توان از روش‌هایی همچون شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی نیز برای درمان سرطان‌های متاستاتیک کبد استفاده کرد‌.

برای درمان تومورهای سرطانی کبد، در صورتیکه تومور هنوز کوچک باشد یا تنها بخش کوچکی از کبد را درگیر کرده باشد‌، با عمل جراحی تومور را از بدن خارج می‌کنند‌.

یکی از روش‌های مؤثر برای درمان تومورهای سرطانی اولیه‌ی کبد روش آر اِف ( RFیا رادیوفرکانسی‌) است‌. روش آر اف یک روش موضعی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی است. در این روش‌، با استفاده از دستگاه یک جریان از امواج رادیویی پرفرکانس را به محل تومور هدایت می‌کنند تا با ایجاد گرمای موضعی باعث از بین رفتن سلول‌های توموری شود‌. این روش بدون جراحی و با کمک بی حسی موضعی انجام می شود.

کیست‌های کبدی اگر بزرگ باشند یا تشخیص داده شود که خطر پاره‌شدن آنها وجود دارد، باید از طریق عمل جراحی از بدن خارج شوند‌. بنابر صلاح‌دیدِ پزشک‌، در مواردی ممکن است نیاز به عمل جراحی نباشد و پزشک با استفاده از سوزن و از طریق پوست‌، مایعِ درون کیست کبدی را تخلیه کند‌. در روندِ درمان کیست‌های کبدی معمولاً از داروهای ضدانگلی نیز استفاده می‌شود‌ چرا که منشأ ایجاد کیست‌های کبدی معمولاً انگل‌هایی مانند اکینوکوکوس هستند‌.

توده‌ها و ضایعه‌های خوش‌خیم کبد عموماً نیازی به درمان‌های تهاجمی مانند جراحی دارند و اغلب با کنترل دارویی قابل درمان هستند‌.

درمان آر اف توده های کبد در مرکز سونوگرافی تیراد

مرکز سونوگرافی و تصویربرداری تیراد واقع در خیابان قائم مقام فراهانی در تهران به عنوان اولین مرکز فوق تخصصی در کشور در درمان توده های تیروئیدی از سال ۹۶ آغاز به کار نموده و تا کنون موفقیت های چشمگیری در این زمینه داشته است، این مرکز همچنین در درمان توده های کبدی با کمک آر اف فعالیت می کند، برای دریافت نوبت می توانید با شماره های مرکز تماس بگیرید.

منابع:

دکتر حجت ابراهیمی نیک

دکتر حجت ابراهیمی نیک

فلوشیپ فوق تخصصی رادیولوژی مداخله ای ، متخصص رادیولوژی

عضو هیئت مدیره مرکز سونوگرافی تیراد

طی دوره های آموزشی در کشورهای چین، کره جنوبی، آلمان و ایتالیا در زمینه درمان بیماریهای تیروئید با کمک روشهای کمتر تهاجمی

اولین پزشک ایرانی که موفق به درمان توه های تیروئیدی به روش آر اف در ایران شدند