هورمون TSH چیست؟
هورمون ها مواد شیمیایی ای هستند که در بدن توسط غدد ترشح شده و می توانند روی سلول های مختلفی اعمال اثر کنند. یکی از این هورمون ها TSH یا هورمون محرک تیروئیدی است که توسط هیپوفیز خلفی ترشح شده و در تنظیم فعالیت های غده تیروئید نقش دارد. این هورمون هم مانند هورمون های دیگر می تواند دچار اختلالاتی شود که با نمونه گیری خون و تفسیر آن می توان به علت بیماری و درمان آن پی برد و اما TSH چیست؟
سریع پیدا کنید
در پاسخ به سوال TSH چیست باید گفت هورمونی می باشد که با توجه به عملکرد غده تیروئید و تحت تاثیر هیپوتالاموس از غده ی هیپوفیز خلفی در مغز آزاد شده و وظیفه اش تحریک ترشح هورمون های تیروئیدی (T3 و T4) است. هنگامی که بدن شما کمبود هورمون های تیروئیدی را داشته باشد، TSH به شدت ترشح می شود تا با تحریک غده تیروئید متابولیسم را به سطح مناسب برساند. از طرف دیگر در صورت پرکاری تیروئید میزان این هورمون کاهش خواهد یافت. این آزمایش معمولا به همراه آزمایش تیروئید تجویز می شود.
چه زمانی پزشک دستور آزمایش TSH می دهد؟
کلمه ی TSH مخفف عبارت thyroid stimulating hormone می باشد. این هورمون به نام تیروتروپین هم شناخته شده و برای تشخیص وجود اختلال تیروئید، شدت آن، غربالگری خصوصا در نوزادان و به طور کلی پایش عملکرد غده تیروئید انجام می شود. قبل از دستور آزمایش TSH توسط پزشک، شما از لحاظ بالینی بررسی شده و سابقه بیماری‌تان را شرح می دهید. در صورتی که علائم شما مربوط به اختلال در غده تیروئید باشد، پزشک به همراه ارزیابی هورمون های تیروئیدی، هورمون TSH را هم باید بررسی کند. علائمی که پزشک را مشکوک به پرکاری تیروئید می‌کنند شامل موارد زیر هستند:
- احساس خستگی و عصبی بودن
- کم‌خوابی یا خواب سبک
- لاغری
- اشتهای زیاد
- ضربان قلب بالا
- ریت تنفسی بالا
- باد کردن گردن و سختی تنفس در نتیجه بزرگ تر شدن غده تیروئید یا گواتر
- ریزش مو
- و …
علائمی که پزشک را مشکوک به کم کاری تیروئید می کند:
- خستگی، خواب آلودگی و بی حوصله بودن
- چاقی
- اشتهای کم
- ریزش مو
- ورم کردن صورت و سایر اندام ها به خصوص پاها
- ریت تنفسی پایین
- ضربان قلب پایین
- خونسردی و منزوی شدن
- گواتر یا بزرگ تر شدن غده تیروئید
- و …
اندازه گیری TSH به تنهایی انجام نشده و در کنار آن سایر هورمون هایی مثل T3 وT4 آزاد، T3 معکوس و آنتی بادی ضد TPOهم برای تفسیر دقیق تر نتیجه اندازه گیری می شود.
آمادگی لازم برای آزمایش TSH چیست؟
اقدامات خاصی برای آماده شدن نیاز نیست. تست TSH توسط نمونه خون انجام می شود پس بهتر است که مانند سایر خون گیری ها سعی کنید که در حالت ناشتا به آزمایشگاه بروید و شب قبل شام سبکی بخورید تا قند خون شما هم بررسی شود. همچنین با خود شکلات یا شیرینی ای به همراه داشته باشید تا پس از اتمام نمونه گیری سرگیجه یا بی حالی نداشته باشید.
اگر شما از اختلال تیروئیدی خود با خبر بوده و در حال مصرف دارو های تیروئیدی هستید بهتر است که بعد از آزمایش دارو مصرف کنید تا از نتایج کاذب جلوگیری کنید. البته بسته به نظر پزشک ممکن است مجبور شوید بعد از مصرف دارو به آزمایشگاه مراجعه کنید چراکه بعضی اوقات باید در طول پروسه ی درمان مرتبا بررسی شوید تا سودمند بودن دارو از نظر پزشکتان مشخص شود.
چه عواملی باعث نتیجه کاذب آزمایش TSHمی شوند؟
- تغییر در زمان بندی خواب
- گرسنگی طولانی مدت
- افسردگی و مصرف دارو های آن
- وجود فاکتورهای روماتیسم
- وجود آنتی بادی علیه سلول های خودی مثل بیماری خود ایمنی هاشیموتو که آنتی بادی های ضد سلول های تیروئیدی ساخته می شود.
- استرس حاد و مزمن
چه دارو هایی افزایش دهنده هورمون TSH چیست؟
- دارو های ضد بارداری یا OCP
- لیتیم
- عناصر ید و پتاسیم
- آمیودارون ها
- ایتروزین
- فلوناریزین
- متی مازول
- متوکلوپرامید
- مورفین
- پروپرانولول
- تزریق ید رادیو اکتیو
- سوء مصرف آمفتامین
- نیتروکساید
- اتیونامید
- رزورسینول
- سولفونامید
- سولفونیل دوره ها
- TRH
- بعضا تزریق TSH
چه دارو هایی مقدار TSH را کم می کنند؟
- آسپرین
- هپارین
- آمیودارون
- دارو های ضد آرتریت غیر استروئیدی
- دوپامین
- استروئیدها
- متفورمین
- سوماتواستاتین
- استیل سالسیلیک اسید
- استروئید های آنابولیک
- کاربامازپین
- کورتیکواستروئید ها
- گلوکوکورتیکواستروئید ها
- هیدروکورتیزون
- اینترفرون ها
- فنی توئین
- یدامین
- لودوپا
- لووتیروکسین
- مترگولین
- نفدیپین
- هورمون های تیروئیدی (T3 و T4)
محدوده ی نرمال هورمون TSH چیست؟
محدوده ی طبیعی این هورمون در حدود ۰.۴ تا ۴ میلی واحد در لیتر است.
به گفته کوین مارتینز پزشک مجله اینترنتی healthline مقدار هورمون TSH می تواند بسته به سن، جنسیت و مرحله ای از زندگی که در آن هستید بسیار متفاوت باشد. به طور مثال یک خانم ۲۹ ساله ممکن است مقدار TSH نرمالی در حد ۴.۲ میلی واحد در لیتر داشته باشد. در حالی که مقدار بیشینه TSH یک مرد ۸۸ ساله می تواند تا ۸.۹ میلی واحد در لیتر برسد. همچنین استرس، رژیم غذایی، دارو ها و قاعدگی می تواند باعث نوسان مقدار TSH شود.
هورمون TSH مانند بعضی هورمون های دیگر ریتم مشخص شبانه روزی ای داشته و مقدار آن در ۲ تا ۴ صبح به حداکثر خود می رسد.
مقدار TSH بالا نشانه‌ی چیست؟
اختلالات مغزی مثل مشکل در هیپوتالاموس یا هیپوفیز و بعضی تومورها می تواند باعث بروز چنین مشکلی شود. به طور مثال تومورهای ریه و پستان با تولید یک سری مواد جانبی روی غدد هیپوتالاموس و هیپوفیز اثر گذاشته و مقدار ترشح TSH به داخل خون را زیاد می کنند. به این نوع تومورها تومورهای مولد TSH می گویند.
بعلاوه بیماری خودایمنی هاشیموتو، تیروئیدیت یا التهاب غده تیروئید،کمبود ید در بدن و به وجود آمدن آنتی بادی های ضد TSH که همگی در کم کاری تیروئید اتفاق می افتند ترشح این هورمون را زیاد می کنند.
در چه صورت مقدار TSH کم می شود؟
در پرکاری های تیروئید مثل بیماری خود ایمنی گریوز، تیروئیدیت در بازه ی کوتاه، زیاد بودن ید در بدن و ندول های تیروئیدی، هورمون های تیروئیدی T3 و T4 افزایش پیدا کرده و به طور فیدبک منفی ساخت هورمون TSH کاهش می یابد. فیدبک منفی به این دلیل است که زمانی که هورمون های تیروئیدی بالاست بدن باید مقدار آن ها را با کم کردن هورمون محرک تیروئیدی یا TSH کاهش دهد.
نقش آزمایش TSH در بارداری
در تحقیقات ثبت شده در سایت مدلاین پلاس در اینباره گفته شده تغییرات غده تیروئید می تواند در دوران بارداری هم اتفاق بیفتد. این تغییرات معمولا خیلی بزرگ نیستند اما بعضی خانم ها در دوره بارداری به بیماری های تیروئید مبتلا می شوند. پر کاری تیروئید تقریبا در هر یک بارداری از بین پانصد بارداری اتفاق می افتد در حالی که کم کاری تیروئید حدودا در هر یک از دویست و پنجاه مورد دیده شده است. پر کاری تیروئید و به احتمال کمتر کم کاری آن احتمالا تا بعد از دوران بارداری هم باقی بمانند. اگر که شما در طی دوران بارداری به مشکل تیروئیدی مبتلا شدید پزشک شما وضعیت شما را تا زمانی که کودکتان به دنیا بیاید زیر نظر خواهد گرفت. اگر در خانوادتان سابقه ی بیماری های تیروئیدی وجود دارد و شما باردار شده و یا قصد بارداری دارید، حتما با پزشک خود در این باره صحبت کنید.
منابع :
واحد تحقیقات و توسعه مرکز سونوگرافی تیراد
