سرطان مدولاری تیروئید (معروف به کارسینوم مدولاری تیروئید، MTC) یک نوع غیر معمول از سرطان تیروئید است. دو نوع شایع سرطان تیروئید، سرطان پاپیلاری و فولیکولی، از سلول‌های تیروئیدی که هورمون تیروئید را می‌سازند، ایجاد می‌شوند. سرطان مدولاری تیروئید از سلول‌های «پارافولیکولی C» ایجاد می‌شود که کلسیتونین، هورمونی که کلسیم را تنظیم می‌کند، تولید و آزاد می‌کند.
علائم و نشانه‌های سرطان مدولاری تیروئید چیست؟
اکثر بیماران مبتلا به سرطان مدولاری تیروئید هیچ علامتی را تجربه نمی‌کنند. برخی از بیماران ممکن است متوجه یک تودهٔ جدید در گردن یا گلو شوند. به ندرت، بیماران ممکن است توده‌ای در گلو را با بلع، گرفتگی صدا یا سرفهٔ شدید احساس کنند.
سرطان مدولاری تیروئید چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پس از مشکوک شدن یا یافتن تودهٔ در گردن، اولین قدم انجام سونوگرافی گردن با کیفیت بالا است. در صورت امکان، سونوگرافی گردن خود را در طول ویزیت مطب انجام می‌دهیم. از تصاویر اولتراسوند برای تصمیم‌گیری در مورد اینکه کدام بیماران از بیوپسی تیروئید سود می‌برند استفاده می‌شود. گاهی اوقات، اینگونه تصمیم گرفته می‌شود که بیوپسی لازم نباشد و به جای آن یک ندول تیروئید مشاهده می‌شود.
اگر بیوپسی تیروئید توصیه شود، بیوپسی آسپیراسیون با سوزن ظریف (به اختصار FNA) انجام می‌شود.
سرطان مدولاری تیروئید چگونه مدیریت می‌شود؟
اگر FNA تشخیص سرطان مدولاری تیروئید را تأیید کند، آزمایش‌های زیر لازم است:
– کلسی تونین
– آنتی ژن کارسینومبریونیک (CEA)
– مشاوره ژنتیک
– کلسیم
– متانفرین و نورمتانفرین (خون و/یا ادرار)
سلول‌هایی که سرطان مدولاری تیروئید را تشکیل می‌دهند معمولا کلسی تونین و/یا CEA تولید می‌کنند. بنابراین، کلسی تونین و CEA نشانگرهای توموری برای سرطان مدولاری تیروئید هستند. از این آزمایش‌ها برای تخمین وسعت بیماری استفاده می‌شود.
تا ۲۵ درصد (۱ از ۴) موارد سرطان مدولاری تیروئید خانوادگی است، به این معنی که می‌تواند توسط اعضای خانواده منتقل شود. بنابراین، دریافت مشاوره ژنتیک و در نظر گرفتن آزمایش ژنتیک مهم است. در برخی موارد، سرطان مدولاری تیروئید به عنوان بخشی از یک سندرم ژنتیکی منتقل می‌شود. ۷۵٪ دیگر (۳ از ۴) موارد پراکنده هستند که ارثی نیستند یا منتقل نمی‌شوند. آزمایش ژنتیک یک آزمایش خون است که به دنبال جهش در ژن RET است.
سرطان مدولاری تیروئید چگونه درمان می‌شود؟
سرطان مدولاری تیروئید در درجه اول از طریق جراحی درمان می‌شود. وسعت جراحی به اندازه تومور، ارزیابی غدد لنفاوی در سونوگرافی گردن و نتایج آزمایش خون بستگی دارد. در اکثر بیماران برداشتن کل غده تیروئید و غدد لنفاوی اطراف آن توصیه می‌شود. برای تعداد کمی از بیماران، ممکن است برداشتن غدد لنفاوی از سمتی که تومور در آن قرار دارد نیز توصیه شود.
هنگامی که تومور به طور کامل برداشته شد، نیازی به درمان بیشتر نیست. در شرایط نادر، بیماران ممکن است به پرتودرمانی یا درمان هدفمند نیز نیاز داشته باشند.
آیا سرطان مدولاری تیروئید قابل درمان است؟
بله، سرطان مدولاری تیروئید قابل درمان است، به خصوص زمانی که زود تشخیص داده شود. پس از برداشتن کامل سرطان مدولاری تیروئید، تنها ۴ درصد از بیماران در ۵ تا ۷ سال پس از جراحی، دچار بازگشت سرطان مدولاری تیروئید می‌شوند.
حتی در بیمارانی که بعید است به طور کامل از بیماری خلاص شوند، این بیماری قابل کنترل است.
پیش آگهی‌های ابتلا به سرطان مدولاری تیروئید چیست؟
پیش آگهی در بیماران متفاوت است و به عوامل زیادی بستگی دارد. یکی از عوامل مهم، نحوهٔ پاسخ بیمار پس از درمان اولیه با جراحی است.
هنگامی که پس از عمل هیچ اثری از کلسی تونین یا CEA در جریان خون وجود ندارد، بقای ۱۰ ساله درمان ۹۵٪ است. در آن بازه زمانی، تنها ۴ درصد از بیماران رشد مجدد سرطان را مشاهده خواهند داشت.
هنگامی که پس از جراحی مقداری کلسیتونین یا CEA قابل تشخیص وجود دارد، اما تمام تومورهای قابل مشاهده برداشته شده‌است، بقای ۱۰ ساله درمان هنوز ۹۴.۷٪ است. با این حال، حدود ۳۷٪ از این بیماران رشد مجدد سرطان خواهند داشت که در آینده به جراحی یا درمان اضافی نیاز دارد.
هنگامی که بیماری پایدار وجود دارد که نمی‌توان آن را با جراحی برداشت، بقای ۱۰ ساله ۴۰٪ است.
تفاوت بین سرطان پاپیلاری تیروئید و سرطان مدولاری تیروئید چیست؟
از آنجایی که سرطان مدولاری تیروئید از نوع دیگری از سلول منشا می‌گیرد، مانند سرطان تیروئید پاپیلاری رایج‌تر رفتار نمی‌کند. بنابراین، سه تفاوت عمده در نحوه مدیریت سرطان مدولاری تیروئید وجود دارد.
سلول‌های سرطانی مدولاری تیروئید ید نمی‌گیرند، بنابراین درمان با ید رادیواکتیو در برابر سرطان مدولاری تیروئید موثر نیست.
سلول‌های سرطانی مدولاری تیروئید تیروگلوبولین تولید نمی‌کنند، بلکه در عوض کلسی تونین و آنتی ژن کارسینومبریونیک می‌سازند.
گاهی اوقات بسته به سطح کلسی تونین و/یا CEA قبل از جراحی، غدد لنفاوی طبیعی ظاهر شده را حذف می‌کنند.
آیا سرطان مدولاری تیروئید ارثی است؟
۲۵ درصد از تشخیص‌های سرطان مدولاری تیروئید ارثی است. بیماران مبتلا به نوع ارثی سرطان مدولاری تیروئید معمولاً دارای جهش در ژن RET هستند. این جهش باعث ایجاد سرطان مدولاری تیروئید می‌شود. آزمایش خون برای جهش در پروتوآنکوژن RET می‌تواند منجر به تشخیص زودهنگام MTC و جراحی برای حذف آن شود.
دو سندرم ژنتیکی مرتبط با سرطان مدولاری تیروئید عبارتند از MEN-2A و MEN-2B.
MEN-2A (همچنین به عنوان سندرم سیپل یا سندرم PTC شناخته می‌شود) نادر است و از هر ۳۵۰۰۰ نفر ۱ نفر را مبتلا می‌کند. بیماران مبتلا به MEN2A شانس بالایی (۹۰%) برای ابتلا به سرطان مدولاری تیروئید دارند. این بیماران همچنین در معرض خطر (۳۰ تا ۵۰ درصد) ابتلا به فئوکروموسیتوم، سرطان غدد فوق کلیوی هستند.
MEN-2B (همچنین به عنوان Wagenmann-Froboese یا MEN3 شناخته می‌شود) از هر ۱,۰۰۰,۰۰۰ نفر ۱ نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اگرچه غیر معمول است، اما گاهی اوقات MEN2B می‌تواند از والدین به فرزند منتقل شود. بیماران مبتلا به MEN2B در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان مدولاری تیروئید در سنین بسیار پایین قرار دارند و احتمال ابتلا به فئوکروموسیتوم در مقطعی از زندگیشان ۵۰ درصد است.
بعد از جراحی سرطان مدولاری تیروئید چه کاری انجام دهیم؟
علاوه بر نظارت استاندارد، بیماران باید به طور منظم سونوگرافی گردن و آزمایش خون برای بررسی سطوح کلسی تونین و آنتی ژن کارسینومبریونیک (CEA) انجام دهند.
دکتر حسین چگینی فلوشیپ فوق تخصصی رادیولوژی مداخله ای از دانشگاه تهران و متخصص رادیولوژی
موسس مرکز سونوگرافی و تصویربرداری تیراد
دارای گواهینامه نورورادیولوژی اروپا ESNR
عضو کمیته اینترونشن انجمن رادیولوژی ایران