بی‌حالی حالتی است که در آن فرد احساس خستگی شدید می‌کند و انرژی کافی برای انجام فعالیت‌های روزمره ندارد. این وضعیت فراتر از احساس خستگی ساده یا خواب‌آلودگی است و می‌تواند ماندگار و عمیق باشد.
سریع پیدا کنید
بی‌حالی ممکن است نشانه‌ای از بیماری یا مشکل جسمی خاص باشد، یا حتی واکنشی طبیعی به کم‌خوابی، تغذیه ناسالم، یا استرس شدید باشد.
همچنین، مصرف برخی داروها نیز می‌تواند باعث ایجاد احساس بی‌حالی شود.
اگر بی‌حالی به دلیل شرایط زندگی یا سبک زندگی نادرست ایجاد شده باشد، معمولاً با خواب کافی، تغذیه مناسب، استراحت و فعالیت بدنی برطرف می‌شود.
اما در صورتی که ناشی از بیماری باشد، ممکن است برای روزها، هفته‌ها یا حتی ماه‌ها ادامه داشته باشد.
بیشتر بخوانید: ۱۰ روشی که بیماران تیروئیدی می توانند بر خستگی مفرط خود غلبه کنند.
تفاوت بی‌حالی و خستگی چیست؟
گرچه اغلب واژه‌های بی‌حالی (Lethargy) و خستگی (Fatigue) به جای یکدیگر استفاده می‌شوند، اما از نظر علمی دقیقاً یکسان نیستند.
خستگی به معنی احساس مداوم و طولانی‌مدت از خواب‌آلودگی، فرسودگی یا تحلیل انرژی است. در حالی که بی‌حالی بیشتر به کاهش سطح انرژی در بدن اشاره دارد.
در واقع افرادی که دچار خستگی هستند، معمولاً بی‌حال هم هستند؛ اما ممکن است هر بی‌حالی‌ای با خستگی یکسان نباشد.
علائم بی‌حالی
بی‌حالی اغلب با احساس خستگی مداوم، کم‌انرژی بودن و کندی در عملکرد همراه است. برخی از نشانه‌های رایج آن عبارتند از:
- افسردگی
- بی‌تفاوتی یا بی‌علاقگی
- نداشتن انگیزه
- کاهش سطح هوشیاری
- مشکلات شناختی (مثل فراموشی یا عدم تمرکز)
- خواب‌آلودگی شدید
- سستی و بی‌انرژی بودن
افراد بی‌حال معمولاً کندتر از حالت معمول عمل می‌کنند و ممکن است خودشان هم متوجه شوند که وضعیت جسمی خوبی ندارند.
برخی دیگر از علائمی که ممکن است همراه با بی‌حالی ظاهر شوند، شامل موارد زیر است:
- دردهای بدنی مقاوم به درمان
- اختلال در خواب
- حساسیت به گرما و سرما
- التهاب چشم
- خستگی مزمن (بیش از دو هفته)
- تورم غدد لنفاوی گردن
- کاهش یا افزایش وزن بی‌دلیل
- احساس غم، پوچی یا تحریک‌پذیری
بی‌حالی در نوزادان
بی‌حالی در نوزادان یک مسئله جدی و نگران‌کننده است. تشخیص اینکه نوزاد واقعاً بی‌حال است یا صرفاً خواب‌آلود، ممکن است کمی دشوار باشد. اما اگر علائم خاصی را مشاهده کردید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
در صورتی که نوزادتان این علائم را داشت، بدون تأخیر به مراکز درمانی مراجعه کنید:
- سخت از خواب بیدار می‌شود یا به نظر می‌رسد گیج و بی‌هوش است (به‌ویژه اگر همراه با تب بالای ۳۹ درجه سانتی‌گراد باشد)
- نسبت به محیط اطراف واکنش نشان نمی‌دهد یا هوشیاری‌اش کمتر از معمول است.
- لبخند نمی‌زند.
- آن‌قدر ضعیف است که حتی نمی‌تواند گریه کند.
سایر علائمی که باید فوراً بررسی شوند عبارتند از:
- تب بالای ۳۹ درجه سانتی‌گراد
- ضعف شدید
- کم‌آبی بدن (علائمی مانند کاهش اشک، خشکی دهان، یا کاهش حجم ادرار)
- بروز جوش یا بثورات پوستی
- استفراغ‌های مکرر
علت‌های بی‌حالی
بی‌حالی می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. در بسیاری از موارد، واکنش طبیعی بدن به مواردی مانند کم‌خوابی، فعالیت بیش از حد، استرس، بی‌تحرکی یا تغذیه نامناسب است.
گاهی هم می‌تواند عوارض جانبی برخی داروها باشد یا در اثر مصرف الکل (به‌ویژه هم‌زمان با مصرف دارو) به‌وجود بیاید.
بی‌حالی همچنین می‌تواند نشانه‌ای از برخی بیماری‌های ناگهانی یا حاد (با شروع سریع) باشد، مانند:
- آنفلوآنزا
- ویروس‌های گوارشی
- تب
- کم‌آبی بدن
- کمبود مواد مغذی و ویتامین‌ها
علاوه بر این، بی‌حالی می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات روانی نیز باشد، مثل:
- افسردگی شدید
- افسردگی پس از زایمان (Postpartum Depression)
بیماری‌های جدی‌تری که ممکن است منجر به بی‌حالی شوند.
برخی از بیماری‌ها و اختلالات جدی جسمی که می‌توانند باعث بروز بی‌حالی شوند (و البته محدود به این فهرست نیستند) عبارتند از:
- مشکلات غدد فوق‌کلیوی (آدرنال)
- کم‌خونی (آنمی)
- بیماری‌های خودایمنی
- سرطان
- سندرم خستگی مزمن
- افسردگی
- فیبرومیالژیا
- پرکاری تیروئید
- کم‌کاری تیروئید
- هیدروسفالی (تورم مغز) یا آسیب‌های مغزی
- نارسایی کلیه
- مننژیت
- اختلالات غده هیپوفیز
- اختلالات متابولیکی مانند دیابت
درمان بی‌حالی
اگر بی‌حالی ناشی از استرس جسمی یا روانی، یا خستگی زیاد باشد، معمولاً نیازی به درمان پزشکی ندارد.
در این موارد، با خواب کافی، تغذیه سالم و مدیریت استرس، این حالت معمولاً به‌مرور زمان برطرف می‌شود.
اما اگر علت بی‌حالی وجود یک بیماری زمینه‌ای باشد، باید درمان با تمرکز بر عامل اصلی انجام گیرد. در ادامه برخی درمان‌های رایج بر اساس علت بی‌حالی آورده شده است:
- کم‌آبی بدن: درمان شامل مصرف مایعات، الکترولیت‌ها یا تزریق سرم است.
- کم‌کاری تیروئید: استفاده از داروهای جایگزین هورمون تیروئید مانند لووتیروکسین توصیه می‌شود.
- بیماری‌های خودایمنی: استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، داروهای اصلاح‌کننده بیماری‌های روماتیسمی (DMARDs) و کورتون‌ها برای کاهش التهاب کاربرد دارد.
- افسردگی: روان‌درمانی یا استفاده از داروهای ضدافسردگی مانند سرترالین (Zoloft) و اسیتالوپرام (Lexapro) می‌تواند مؤثر باشد.
- بی‌حالی ناشی از سرطان: گاهی پزشک داروهای محرک مانند مودافینیل (Provigil) را برای افزایش انرژی و هوشیاری در دوره‌های کوتاه‌مدت تجویز می‌کند.
در برخی موارد، شناسایی علت بی‌حالی کاری چالش‌برانگیز است. به همین دلیل، پس از مشخص شدن علت، پیروی دقیق از برنامه درمانی تجویزشده توسط پزشک اهمیت زیادی دارد تا روند بهبودی تسریع شده و از عوارض احتمالی پیشگیری شود.
روش‌های تشخیص بی‌حالی
برای یافتن علت دقیق بی‌حالی، اولین قدم مراجعه به پزشک عمومی یا متخصص است. پزشک با گرفتن سابقه پزشکی، شرح حال و انجام معاینه فیزیکی، بررسی اولیه را انجام می‌دهد.
در صورت نیاز، آزمایش‌هایی نیز ممکن است تجویز شود، از جمله:
- آزمایش خون برای بررسی کم‌خونی، دیابت، عفونت یا بیماری‌های التهابی
- بررسی عملکرد کلیه
- آزمایش عملکرد کبد
- آزمایش عملکرد تیروئید
- آزمایش ادرار (Urinalysis)
اگر با این بررسی‌ها علت بی‌حالی مشخص نشود، پزشک ممکن است مراجعه به متخصص داخلی، غدد، مغز و اعصاب یا روانپزشک را پیشنهاد دهد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
بی‌حالی در اغلب موارد اورژانس پزشکی محسوب نمی‌شود، اما اگر با علائم جدی همراه باشد، می‌تواند خطرناک باشد.
در صورتی که با هر یک از علائم زیر روبه‌رو شدید، فوراً به اورژانس مراجعه کنید یا با ۱۱۵ تماس بگیرید:
- درد شکم
- تغییر سطح هوشیاری
- تاری دید
- درد قفسه سینه
- گیجی
- فلج صورت
- تب شدید
- ناتوانی در حرکت دست‌ها و پاها
- حالت تهوع و استفراغ شدید
- تپش قلب شدید
- سرگیجه شدید
- سردرد شدید
- درد شدید در هر ناحیه‌ای از بدن
- تنگی نفس
- تغییرات رفتاری قابل‌توجه (مثلاً فکر آسیب به خود)
- اختلال در گفتار (مانند لکنت یا بریده‌گویی ناگهانی)
- تورم ناگهانی و شدید
- افت شدید انرژی در زمان کوتاه
یادداشتی از تیراد
بی‌حالی فراتر از احساس خواب‌آلودگی یا خستگی ساده است. این حالت با کاهش شدید انرژی، سستی و ناتوانی جسمی و ذهنی همراه است و می‌تواند برای مدت طولانی باقی بماند.
در برخی افراد، بی‌حالی نتیجه شرایط و سبک زندگی نامناسب است، اما در موارد دیگر، می‌تواند نشانه یک بیماری زمینه‌ای باشد.
درمان بی‌حالی بستگی به علت اصلی آن دارد. به همین دلیل، شناسایی درست عامل زمینه‌ای و پیروی از درمان مناسب، کلید بازگشت به وضعیت طبیعی و حفظ سلامت عمومی بدن است.
دکتر حجت ابراهیمی نیک
فلوشیپ فوق تخصصی رادیولوژی مداخله ای، متخصص رادیولوژی
عضو هیئت مدیره موسسه سونوگرافی تیراد
طی دوره های آموزشی در کشورهای چین، کره جنوبی، آلمان و ایتالیا در زمینه درمان بیماری‌های تیروئید با کمک روش‌های کمتر تهاجمی
اولین پزشک ایرانی که موفق به درمان توه های تیروئیدی به روش آر اف در ایران شدند.
